در مقالهٔ تحلیلی کریم خرم، وزیر پیشین اطلاعات و فرهنگ افغانستان، نشست اخیر سران آسیای مرکزی با رئیس جمهور آمریکا، دونالد ترمپ، در چارچوب فارمت C5+1، به عنوان نقطهٔ عطفی در تحولات ژئوپولیتیکی منطقه معرفی شده است.
این نشست نه تنها ادامهٔ روند توافقات قبلی میان آذربایجان و ارمنستان بود، بلکه با رسمیت بخشیدن به دهلیز زنگزور (TRIP)، نقش آمریکا در بازطراحی نقشهٔ نفوذ منطقه‌ای را برجسته ساخت.
نشست برای نخستین بار در کاخ سفید برگزار شد و به توافقات اقتصادی و راهبردی میان آمریکا و کشورهای آسیای مرکزی انجامید⁽¹⁾.
دهلیز زنگزور (TRIP)، این مسیر نخجوان را به آذربایجان وصل کرده و با عبور از جنوب ارمنستان، ارتباط زمینی ایران با ارمنستان را قطع می‌کند.
این اقدام بخشی از سیاست محاصرهٔ ایران و روسیه از جنوب تلقی می‌شود.
عناصر نادر خاکی، یورانیوم و مس از محورهای اصلی نشست بودند. آمریکا تلاش دارد دسترسی به این منابع را تقویت کرده و نفوذ چین را در زنجیرهٔ تأمین جهانی کاهش دهد.
با قدرت گیری چین، روسیه، ایران، BRICS و سازمان همکاری های شانگهای، نظم یک قطبی پس از فروپاشی شوروی در حال تغییر است.
سفرهای اخیر ترمپ و وزیر دفاعش به شرق آسیا، و نشست های منطقه‌ای، بخشی از تلاش برای محاصرهٔ چین و روسیه از جناح جنوبی و جدا ساختن ایران از متحدانش هستند.
آمریکا در استراتژی امنیتی ۲۰۱۷ به هند جایگاه ویژه‌ای داد. پیمان احتمالی ابراهیم میان قزاقستان و اسرائیل نیز نشان دهندهٔ گسترش نفوذ این دو کشور در منطقه است.
درگیری های جاری در افغانستان و نقش پاکستان در آن، بخشی از همین روند ژئوپولیتیکی است. دهلیز واخان ممکن است به عنوان ابزار فشار بر پاکستان استفاده شود.
مقالهٔ کریم خرم هشدار می‌دهد که افغانستان و پاکستان در مرکز رقابت های ژئوپولیتیکی قرار گرفته اند. هرگونه تغییر در خطوط اتصال منطقه‌ای، مانند دهلیز زنگزور یا واخان، می تواند پیامدهای عمیق امنیتی، اقتصادی و سیاسی برای این کشورها داشته باشد.در این میان، واکنش چین و روسیه به این تحولات تعیین کننده خواهد بود.
پایان
